Polyposis
Polyposis is een erfelijke aandoening. Er ontstaan tientallen tot duizenden poliepen. Binnen een aantal jaren kan een poliep een kankergezwel worden. Omdat mensen met Polyposis heel veel poliepen hebben is de kans 100 % dat zij kanker krijgen als zij niet behandeld worden. Ongeveer 1% van alle patiënten met dikkedarmkanker heeft de ziekte gekregen door Polyposis.
Poliepen zijn goedaardige gezwellen en worden ook wel adenomen genoemd. De grootte kan varieren van een millimeter tot enkele centimeters. Ze ontstaan in het slijmvlies van de darm. Sommige polyposispatiënten ontwikkelen naast poliepen in de dikke darm en/of endeldarm ook poliepen in de maag en de twaalfvingerige darm. Er zijn vier vormen van Polyposis: FAP, AFAP, MAP en Peutz-Jeghers.
Familiare adenomateuze polyposis, afgekort FAP, ontstaat door een mutatie in het gen dat APC heet. Door een fout in het APC-gen delen de cellen zich verkeerd. Als de cellen zich te vaak en op een verkeerde manier delen, ontstaan er poliepen in de darm of maag.
Mensen met FAP kunnen ook op andere plekken in het lichaam goedaardige gezwellen krijgen, zoals in de huid, de botten en in het bindweefsel. Dit zijn meestal onschuldige afwijkingen. De meeste mensen hebben hier weinig last van. Maar bij sommige mensen met FAP zijn er wel ernstige klachten. Bijvoorbeeld als een gezwel groot wordt en druk geeft op organen in de buurt.
Overerving
De ene helft van het DNA komt van de vader, de andere helft van de moeder. Iemand met FAP heeft de fout in het gen meestal gekregen doordat de vader of moeder deze mutatie heeft. Er is 50% kans (1 op de 2 kinderen) om dit afwijkend APC-gen aan een zoon of dochter over te dragen. De kans geldt dus voor elk kind. Het gaat hier om een zogenoemde autosomaal dominante overerving.
Heel soms ontstaat de fout in het APC-gen spontaan in het DNA. Dit gebeurt in 15 tot 25% van de gevallen.
Lees meer over FAP in de FAP folder.
Atypische FAP of wel AFAP wordt ook door een mutatie in het APC-gen veroorzaakt. AFAP is een zeldzamer variant van Polyposis dan FAP.
Ziektebeeld AFAP
AFAP geeft hetzelfde ziektebeeld als FAP, alleen is AFAP een mildere vorm. Zo zijn er geen honderden, maar enkele of tientallen poliepen aanwezig in de dikke darm.
• De ziekte begint meestal op latere leeftijd dan bij FAP.
• De overerving is hetzelfde als bij FAP
• Aantal poliepen is kleiner dan bij FAP
• Er ontstaan poliepen meestal in de gehele darm tegelijk
• Er zijn er minder verschijnselen buiten de darm dan bij FAP
Ook bij AFAP is er vanwege de poliepen een verhoogde kans op darmkanker.
In 2002 is een nieuwe zeer zeldzame vorm van Polyposis ontdekt die wordt veroorzaakt door een defect in het MUTYH-gen (MAP). Het aantal poliepen bij MAP-patiënten varieert meestal van 10 tot een paar honderd. Het ziektebeeld lijkt op FAP maar bij MAP zijn er minder poliepen die meestal op iets oudere leeftijd ontstaan dan bij de ‘klassieke’ polyposis.
Overerving
MAP wordt autosomaal recessief overgeërfd. Dat wil zeggen dat allebei de ouders de afwijking in het gen moeten hebben om deze aandoening over te erven. Voordat de aandoening tot uiting komt moet iemand met MAP dus tweemaal een afwijkend MUTYH-gen hebben; één van de moeder en één van de vader.
Als beide partners drager zijn van het afwijkend MUTYH-gen, dan is de kans 1 op 4 (25 %) dat hun kind beide MUTYH-genen (van vader en moeder) heeft overgeërfd. Het kind krijgt het ziektebeeld; zie hieronder.
Als er maar één ouder een afwijkend MUTYH-gen heeft, kunnen de kinderen één MAP-gen overerven maar ontstaat er geen ziektebeeld.
Dus kinderen van één ouder met het MUTYH-gen (uitgaande dat de andere ouder het niet heeft) kunnen één mutatie erven en worden drager van het MUTYH-gen. Zij hebben geen poliepen en geen verhoogde kans op darmkanker. Er is dus geen ziektebeeld bij hen.
Ziektebeeld
MAP geeft hetzelfde ziektebeeld als FAP maar dan in mildere vorm. Vaak ontstaan poliepen op latere leeftijd (rond de 30e jaar). Ook bij MAP is er vanwege de poliepen een verhoogde kans op darmkanker.
De poliepen zijn goedaardig, maar na verloop van tijd kan dikke darmkanker ontstaan. Zonder controles of een operatie krijgen 60 tot 70 van de 100 mensen met MAP, darmkanker. Sommige mensen met MAP krijgen ook poliepen in de twaalfvingerige darm. Deze mensen hebben een kans van ongeveer 4% (4 op de 100 van deze mensen) op kanker van de twaalfvingerige darm.
Lees meer over MAP in de folder
Een zeer zeldzame vorm van Polyposis is het syndroom van Peutz-Jeghers. Deze vorm wordt veroorzaakt door een afwijking in het STK11-gen.
De poliepen bij mensen met het Peutz-Jegherssyndroom zijn meestal langzaam groeiende poliepen. In zeldzame gevallen groeit een poliep uit tot een kwaadaardige tumor. Bij het Peutz-Jeghers syndroom ontstaan de poliepen vooral in de dunne darm. Ze kunnen echter ook voorkomen in de dikke darm, de maag en de neus. Daarnaast hebben mensen met dit syndroom op latere leeftijd meer kans op het krijgen van tumoren elders in het lichaam. Ook tumoren in de baarmoeder, eierstokken, borst en longen komen voor. Het aantal poliepen kan per patiënt verschillen. Vanwege de vele poliepen is er ook een kans dat een poliep kwaadaardig kan worden.
