Bij vroege darmkanker is een grote operatie vaak niet direct nodig. Daarom rijst de vraag: opereren of afwachten bij darmkanker? Steeds meer onderzoek laat zien dat het beter kan zijn om eerst regelmatig te controleren en alleen te opereren als de kanker terugkomt. Zo worden mensen niet onnodig belast en wordt de zorg slimmer en veiliger.
Wanneer darmkanker vroeg wordt ontdekt, kunnen artsen de tumor vaak al tijdens een kijkonderzoek weghalen. Soms wordt daarna nog een extra operatie gedaan om de lymfeklieren te verwijderen. In deze lymfeklieren zouden kankercellen kunnen zitten die zich verder kunnen verspreiden, bijvoorbeeld naar de lever of longen.
Operatie vaak onnodig
Maar zo’n extra operatie is zwaar. Het herstel duurt lang en er kunnen ernstige complicaties ontstaan. Vaak blijkt achteraf dat de operatie niet nodig was: in zo’n 90% van de gevallen zitten er geen kankercellen in de lymfeklieren. Bovendien heeft het weghalen van de lymfeklieren nauwelijks effect op het risico dat de kanker zich verder verspreidt.
Normaal beoordelen artsen na de eerste ingreep of een extra operatie nodig is. Ongeveer 30% van de mensen hoeft niet geopereerd te worden. Anderen hebben een risico op uitzaaiingen, maar dat risico is vaak nog klein. Mensen met een klein risico (minder dan 5%) krijgen geen extra operatie, maar worden regelmatig gecontroleerd. Mensen met een hoog risico krijgen de lymfeklieren standaard verwijderd.
De ‘hoogrisicogroep’ is groot en divers: sommige mensen hebben 6% kans op uitzaaiingen, anderen 30% of zelfs 60%. Wereldwijd worden daardoor veel mensen onnodig belast. In Nederland wordt deze groep beter onderscheiden, zodat alleen degenen die echt baat hebben bij een operatie deze krijgen.
Afwachten kan veilig zijn
Voor mensen met een uitzaaiingskans van 15% of minder blijkt afwachten veilig. Het risico op uitzaaiingen neemt slechts 1 tot 2% toe, terwijl de risico’s van een extra operatie veel groter zijn. Denk aan overlijden, ernstige complicaties of langdurige klachten die het dagelijks leven beïnvloeden.
Door af te wachten kunnen mensen sneller hun gewone leven weer oppakken, zonder een zware operatie. In plaats daarvan krijgen ze een actieve follow-up: jaarlijkse bloedonderzoeken, coloscopie en CT-scans.
Voor mensen met een uitzaaiingskans van 15 tot 25% is er keuze: direct opereren of afwachten en controleren. Artsen helpen bij deze beslissing en er is voorlichtingsmateriaal beschikbaar om te helpen kiezen wat het beste bij iemand past.
Bij CROSSROADS wordt deze nieuwe strategie direct in de praktijk gebracht. De nationale richtlijn is al in februari 2025 aangepast, zodat mensen meteen profiteren van deze inzichten. Zo helpt de studie niet alleen individuen, maar verbetert ook de zorg in het hele land.
Kosten en kwaliteit van leven
Door minder te opereren, kunnen de kosten flink dalen: ongeveer 10.000 euro per persoon. Tegelijk wordt de kwaliteit van leven verbeterd: minder complicaties, sneller herstel en minder ingrijpende behandelingen.
In de deelnemende ziekenhuizen worden mensen met een uitzaaiingskans van 15% of minder standaard niet direct geopereerd. Mensen met een kans van 15–25% mogen kiezen tussen opereren of afwachten. Je hoeft je hier niet apart voor aan te melden.
Twijfel je of jouw ziekenhuis volgens de nieuwe richtlijn werkt? Overleg met je behandelend arts.
Meer informatie
Je kunt meer lezen over CROSSROADS op de website van ZonMw: Projectpagina CROSSROADS
Bron: UMC Utrecht
Plaatsingsdatum: 12 oktober 2025